راهکارهای دیتاسنتر

راهکارهای دیتاسنتر

راهکارهای دیتاسنتر

راهکارهای دیتاسنتر

استوریج چیست؟

استوریج چیست؟

خرید استوریج آسیاتک

استوریج یک نوع سرور است که برای ذخیره، دسترسی، امنیت و مدیریت داده های دیجیتال، فایل ها و خدمات مورد استفاده قرار می گیرد. این یک سرور ساخته شده برای ذخیره و دسترسی به داده های کوچک و بزرگ از طریق یک شبکه مشترک یا از طریق اینترنت است. خرید استوریج آسیاتک نیز ممکن است یک سرور فایل نامیده شود.
یک سرور ذخیره سازی معمولا از سرور استاندارد کمتر قدرتمند است، اما فضای ذخیره سازی بیشتری دارد، رابط های دسترسی ذخیره سازی و بازیابی داده های تخصصی و مدیریت خدمات. خرید استوریج آسیاتک عموما به عنوان نقطه مرکزی دسترسی برای ذخیره و دسترسی به داده ها عمل می کند. گره های محلی مشتری و کامپیوترهای از راه دور به سرور ذخیره سازی از طریق یک پورت کنترل GUI و FTP یا از طریق دسترسی نرم افزار API به نرم افزار و برنامه های کاربردی دسترسی پیدا می کنند. این می تواند برای ذخیره سازی و دسترسی به داده های معمول یا اغلب مورد استفاده قرار گیرد یا می تواند به عنوان یک سرور پشتیبان برای ذخیره سازی داده های پشتیبان استفاده شود. یک سرور ذخیره سازی بخشی جدایی ناپذیر از ذخیره سازی مستقیم (DAS)، ذخیره سازی شبکه متصل (NAS) و سایر فن آوری های شبکه شبکه ذخیره سازی است.

 

خرید استوریج

خرید استوریج جدید و نکاتی که قبل از خرید هارددیسک باید به آن توجه داشت

[caption id="attachment_10" align="aligncenter" width="1140"]خرید استوریج خرید استوریج[/caption]

همان طور که میزان بکارگیری و انتقال داده‌ها به طور پیوسته در جهان رو به افزایش است، نیاز به فضای ذخیره سازی بیشتر نیز در رایانه های شخصی و یا سرور ها بشدت احساس می‌شود. علاوه بر نیاز به ظرفیت بیشتر که همچنان روبه رشد است، امروزه کارایی هاردها نیز مهم می باشد که برای مثال این موضوع منجر به عمومی شدن استفاده از هاردهای SSD جهت سرعت بخشیدن به بوت شدن سیستم‌ عامل ها شده است. از اینرو خرید استوریج جدید یا انتخاب هارد دیسک مناسب نقش مهمی را در ساختار سخت افزاری و نرم افزاری یک دیتاسنتر یا یک مجموعه ایفا می‌کند.

کاربرانی که رندرهای سنگین می گیرند و یا افراد حرفه ای که نیاز به دسترسی سریع در بین فایلهای بیشماری را دارند ممکن است از استوریج های SSD با ظرفیت بالا برای ذخیره سازی فایلهای اصلی و سیستمی خود استفاده کنند، این در حالیست که بسیاری از کاربران ذخیره سازی انبوه خود را بر روی هارد دیسک های مکانیکی (HDD) انجام می‌دهند.

هنگام خرید استوریج جدید ، ممکن است تصور کنید که تمام هاردهای HDD یا SSD مشابه هستند و وسوسه شوید تا ارزانترین درایو موجود را انتخاب کنید.

پیشرفت در حوزه هارد دیسک بشکل مداوم ادامه دارد و می‌بایست پیش از خرید استوریج جدید به دقت همه مشخصات موجود را برای تعیین اینکه آیا هارد مورد نظر برای نیازهای شما مناسب است یا نه، در نظر بگیرید.

طراحان شبکه آرکا به عنوان مرجع و مشاور فروش استوریج و سخت افزار سرور، شما را در امر خرید تجهیزات و قطعات سرور یاری می‌نماید. در صورت تمایل با مشاوران ما تماس حاصل نمایید.

بررسی مشخصات و نکات کلیدی در هنگام خرید استوریج جدید

هارد سروری یا هارد غیر سروری

اکثر استوریج ها به دلیل ارزان قیمت بودن مورد استفاده عموم مصرف کنندگان قرار می‌گیرند که ویژگی های منحصر به فرد هاردهای سرور را ندارند. به دلیل مسائل اقتصادی این موضوع قطعا به صرف بسیاری از مصرف کنندگان است، اما اگر شما به دنبال قابلیت اطمینان (reliability) بیشتر، دوره ضمانت بیشتر و عملکرد سریعتر و طولانی مدت هستید، بهتر است هارد های مخصوص سرور را برای سرورهایتان انتخاب کنید.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان خرابی هارد دیسک های معمولی در سرور به نسبت هاردهای مخصوص سرور بالاتر است.

زمانیکه اقدام به خرید استوریج جدید می‌کنید و اهمیتی به کاربری آن هارد ندارید-اینکه مختص PC است یا SERVER-نتیجه این است که تفاوت عمده ای را در زمان کار کردن با سیستم شاهد خواهید بود؛ به اینصورت که هارددیسک های سرور جهت استفاده مداوم (none-stop) طراحی شده اند ولی هاردهای دسکتاپی در طول روز نهایتا بین 8 تا 12 ساعت استفاده می‌شوند. همانطور که بیان شد هاردهای سرور علاوه بر استفاده مداوم می‌تواند performance و reliability خود را حفظ کنند.

قابلیت اطمینان هاردها (Reliability)

خرید استوریج

مشاوران فروش سرور بر این امر واقف هستند که هیچ استوریج یا هارد دیسکی آنقدر قابل اطمینان نیست که بگوییم هرگز از بین نمی‌رود، دقیقا به همین خاطر است که شما می‌بایست قابلیت Reliability استوریجی را که قرار است خریداری نمایید، در نظر بگیرید. به خصوص که اگر شما از هاردتان برای ذخیره سازی فایل‌های مهم و یا استفاده از آن به عنوان یک درایو پشتیبان استفاده می‌کنید.

»  هارد دیسکهای 12 ترابایتی seagate رونمایی شد

آیا می‌دانید قبل از خرید استوریج جدید چگونه به قابلیت Reliability  آن پی ببرید؟ یکی از ساده ترین راه‌ها برای تعیین قابلیت اطمینان هارد دیسک، دوره گارانتی آن و مشخصه MTBF است.

MTBF به میانگین ساعات بین هر خرابی یا fail هارددیسک در یک بازه مشخص اشاره دارد. هرچه این مشخصه بالاتر باشد، احتمالا هارد دیسک قابل اعتمادتر است.

تکنولوژی Recording هارد

بسیاری از خریداران هاردهای SSD و HDD می‌دانند که تکنولوژی های مختلفی برای رکورد اطلاعات بر روی استوریج وجود دارد که هر کدام دارای ویژگی های خاص خود هستند. رایج ترین نوع تکنولوژی رکورد اطلاعات، ضبط مغناطیسی ستونی (Perpendicular Magnetic Recording (PMR است که عمل خواندن و نوشتن را از روی شیارهای دایره‌ای روی دیسک چرخان انجام می‌دهد.

تکنولوژی دیگری به نام (Shingled Magnetic Recording (SMR وجود دارد که به شیارهای (Tracks) روی پلاتر اجازه می دهد تا روی همدیگر قرار بگیرند مانند سقف های شیروانی که این کار باعث افزایش چگالی پلتر یا شیارهای هارد می‌شود.

تکنولوژی PMR که از لایه های موازی شیار استفاده می‌کند بهمراه تکنولوژی SMR ؛ پتانسیل شگرفی را در به دست آوردن ظرفیت های جدید هارد درایو پیش روی کمپانی‌ها می‌گذارد.

در کل درایوهایی با قابلیت رکورد SMR می‌توانند هزینه کمتری به نسبت PMR داشته باشند اما در write اطلاعات تاخیر بیشتری دارد و عملکرد را به طور متوسط پایین می‌آورد.

هارد با گاز هلیوم یا هوا

پس از سالها توسعه، هارد درایو های پرشده با گاز هلیوم شروع به گسترش کرده است. این درایو ها دارای دو مزیت هستند:

1- حرارت و گرمای کمتری تولید می‌کنند و مصرف انرژی کمتری (Power) نسبت به دیسک‌های معمولی دارند.

2- هارد دیسک های هلیومی حدودا 20٪ گران‌تر از همتایان معمول خود هستند.

درصورتیکه شما از این استوریج‌ها در یک دیتاسنتر استفاده می‌کنید ، به دلیل وجود سیستم های خنک کننده ، هیچ اصراری برای انتخاب هاردهای هلیومی وجود ندارد.

ظرفیت و سرعت

خرید استوریج

دو عامل مهم برای خرید استوریج جدید ، ظرفیت و سرعت خواندن/نوشتن است. اکثر هارد دیسک ها دارای سرعت خواندن و نوشتن مشابه هستند، اما اگر می‌خواهید بهترین performance یا کارایی را داشته باشید، انتخاب یک هارد درایو با سرعت حداقل 7200RPM بسیار مهم است.

در انتخاب ظرفیت، عموما بهتر است برای اینکه عملکرد و قابلیت اطمینان هارد مشکل ساز نشود، احتیاط کرده و هارد دیسکی با ظرفیت بیشتر نسبت به نیازتان انتخاب کنید.

سخن پایانی: فراموش نکنید هنگامی که بحث انتخاب استوریج پیش می آید، می‌بایست آینده سازمان یا کسب‌وکارتان را در نظر بگیرید. این مورد نقش مهمی را در میزان بودجه ای که برای استوریج در نظر خواهید گرفت، ایفا می‌کند.

سرور HPE ProLiant DL580 G10

سرور HPE ProLiant DL580 G10

سرور HPE ProLiant DL580 G10

سرور HPE ProLiant DL580 G10

یکی از محصولات قدرتمند و جدیدی که کمپانی HPE در زمینه سرور روانه بازار کرد سرورهای DL580 G10  می باشد . این محصول از جمله سرورهای ایمن و توسعه پذیر و 4P است که قابلیت های ویژه ای نظیر کارایی بالا ، دسترس پذیری آسان و مقیاس پذیری  را ارائه می دهد . سرور DL580 G10  علیرغم تمام امکاناتی که ارائه می دهد دارای فرم فاکتور 4U است ، در واقع قابلیت بهینگی فضای مورد استفاده در  رک را دارد .

پردازنده ای که این محصول قدرتمند پشتیبانی می کند Intel® Xeon® Scalable  است که عملکرد بالای 28% را ارائه می دهد .

” نکته حائــــــز اهمیت در این سرور این است که قدرت پردازش بیشتری را به نسبت نسل های قبلی خود  ارائه می دهد . علاوه بر این ، قابلیت افزایش رم 4DDR با باس 2666 تا 6 ترابایت را نیز  فراهم می کند . ” 

این سری از محصولات با پشتیبانی از  HPE OneView و HPE iLO 5 منجر به آسانتر شدن مدیریت خودکار به طور قابل ملاحظه ای شده اند .

سرور DL580 G10 جهت استفاده در سازمان های بسیار مهم و حیاتی که همواره با حجم انبوهی از دیتا مواجه هستند انتخاب مناسبی است . یکی از تفاوت های که این محصول با DL580 Gen9 دارد پشتیبانی از دیسک درایو 4.8x و NVMe درایو 4x می باشد .

معماری سرور DL580 G10 شامل مولفه های زیر  می شود :

پشتیبانی از 4 پردازنده Intel Xeon Scalable که هر کدام شامل 4 الی 112 هسته می باشند .

ارائه دیسک درایو 4.8x و NVMe درایو 4x

قابلیت افزایش SmartMemory DDR4   با باس 2666 تا 6 ترابایت جهت افزایش کارایی برنامه های حساس مربوط به داداه های حجیم

قابلیت گسترش قابل ملاحظه ای با اسلات های 16 PCIe

پشتیبانی از حداکثر 4 واحد پردازش گرافیکی ( GPUs ) full length/full height

اکنون  به شرح  ویژگی های کلیدی  سرور DL580 G10 می پردازیم :

کارایی مقیاس پذیر در فرم فاکتور قابل توسعه 4U

معماری بی نظیر و کاملی که در طراحی این سرور به کار رفته است شامل محاسبه 4P در فرم فاکتور 4U توسعه پذیر ، است . علاوه بر این از 4 پردازنده Intel Xeon Platinum  و Gold پشتیبانی می کند . کارایی که هر کدام از این پردازنده ها ارائه می دهند حداقل 28 درصد  و تعداد هسته هایی که ارائه می دهند 17 درصد ، بیشتر از نسل های قبلی است .

48 عدد اسلات DIMM که این سرور ارائه می دهد از DDR4 SmartMemory  با باس 2666 تا 6 ترابایت پشتیبانی می کند . DDR4 SmartMemory منجر می شود که عملکرد Workload و توان پردازشی به طور قابل ملاحظه ای بهبود یابد در حالیکه کاهش دادن داده های خراب و مدت زمان خرابی آنها همراه با افزایش خطای دستی می باشد.

به کار بردن آداپتور HPE FlexibleLOM در معماری سرور DL580 G9 یک نوآوری دیگر است که سرعت شبکه فابریک در رنج1GBE الی 25GBE  را ارائه می دهد . بنابراین شما به راحتی می توانید کسب و کار خود را در جهت نیازمندی های سازمان توسعه دهید .

نوآوری کمپانی هیولت پاکارد به همراه Intelligent System Tuning منجر به افزایش کارایی Workload می شود ، این امر به علت استفاده از پروفایل های سفارشی شده برای منابع داخلی است. علاوه بر این یکی دیگر از مزیت های این خلاقیت بهبود توان عملیاتی برای Workload هایی است که به تأخیر زمانی بسیار حساس می باشند.

قابلیت توسعه پذیری و دسترس پذیری برای چندین Workloads

سرور HPE DL580 G10 داری یک Tray  از پردازشگر های انعطاف پذیر می باشد که اجازه می دهد یک یا چند مورد از 4 پردازشگر بر حسب نیاز ، افزایش مقیاس داشته باشند ، علاوه بر این در هزینه های اولیه صرفه جویی شود . نکته حائز اهمیت دیگر پشتیبانی از معماری Flexible Drive Cage حداکثر تا 48SFF درایو SAS/SATA و حداقل 20 درایو NVMe می باشد که این سرور را متمایز تر از سرورهای نسل قبلی می کند .

این سرور از اسلات های 16PCIe 3.0 پشتیبانی می کند ، این اسلات ها شامل چهار واحد پردازش گرافیک  Full Length/Full Height می باشند. بنابراین کارت شبکه یا استوریج کنترلرها منجر به افزایش و سهولت در توسعه پذیری می شوند .

یکی از قابلیت های این محصول بهره بردن ، تا تعداد 4 پاور 800 یا 1600 وات می باشد که امکان افزونگی 2+2 را در رنج ولتاژ های مختلف فراهم می کند و کارامدی و در دسترس بودن دستگاه تا 96%  را تضمین می کند .

قابلیت اعتماد و امنیت  سرور hp dl580 g10

کمپانی HPE سرورهای استاندارد صنعتی خود را به همراه تراشه سیلیکونی سفارشی BMC (HPE iLO5) طراحی کرده است . این سرور ها از لحاظ فیزیکی برای بسیاری از Firmware های اصلی سرور از جمله HPE iLO، UEFI، IE، ME و SPLD تغییر یافته اند. قابلیتی که تراشه سیلیکون HPE  ارائه می دهد ایجاد یک ریشه Trillian سیلیکون واقعی محافظت شده می باشد .

میلیون ها خط از کد Firmware قبل از سیستم عامل سرور بوت می شوند  و به همراه  Runtime Firmware Validation ، توسط HPE iLO Advanced Premium Security Edition فعال می شوند، ارزش و درستی Firmware سرور هر 24 ساعت یک بار چک می شود ، علاه بر این Firmware اصلی سیستم مور د بررسی قرار می گیرد و این امری ضروری در این سناریو می باشد .

Secure Recovery قابلیتی است که اجازه می دهد ، Firmware سرور در مواجه با کدهای خطرناک به آخرین وضعیت ایمنِ تعریف شده و یا تنظیمات کارخانه برگردد .

گزینه های امنیتی مازادی که در دسترس سازمان ها قرار دارد به همراه (Trusted Platform Module (TPM ارائه می شود . این قابلیت منجر می شود که : از دسترسی های غیر مجاز به سرور پیش گیری شود ، ذخیره گاه های Artifact استفاده شده ایمن شوند و اعتبار پلت فرم های سرور بررسی و تأیید شود . لازم به ذکر است تأیید اعتبار مادامی صورت می گیرد که

مدیریت زیرساخت هوشمندانه جهت سرعت بخشیدن به IT Service Delivery

معماری سرور HP DL580 G9 همراه با نرم افزار HPE OneView  است . این نرم افزار منجر به سهولت مدیریت زیر ساخت سرور ، استوریج و شبکه می شود .

مجموعه ای از ابزارهای قابل دانلود که درون این محصول جای داده شده است ؛ جهت مدیریت Lifecycle سرورها قابل دسترس می باشند . از جمله این ابزارها می توان به موارد زیر اشاره کرد :

  • (Unified Extensible Firmware Interface (UEFI
  • Intelligent Provisioning
  • HPE iLO 5 to monitor and manage
  • HPE iLO Amplifier Pack
  • (Smart Update Manager (SUM
  • (Service Pack for ProLiant (SPP

سرویس های HPE Pointnext تمام مراحل IT journey را ساده تر کرده است . البته لازم به بیان است که متخصصان بخش مشاوره ای و ترانسفورماتور کمپانی HPE به خوبی چالش های سازمان را درک می کنند و در این راستا راهکارهای بهتری را طراحی می کنند . چرا که سرویس های حرفه ای ،  استفاده از راهکارها را سرعت می بخشند و از سرویس های عملیاتی پشتیبانی می کند.

راهکارهای سرمایه ای HPE IT به سازمان ها کمک می کند تا بتوانند به یک بیزینس دیجیتال IT که هم راستا با اهدافشان می باشد تبدیل شوند .

کوکی (Cookie) چیست؟

کوکی (Cookie) چیست؟

کوکی (Cookie) چیست؟

کوکی (Cookie) چیست؟

کوکی (Cookie) چیست؟

تقریبا تمام سایت هایی که بازدید می کنید اطلاعاتی را در قالب یک فایل کوچک متنی (Text) بر روی کامپیوتر شما ذخیره می کنند به این فایل کوکی می گویند محل ذخیره شدن این فایل در فولدر Temporary Internet Files در اینترنت اکسپولرر و در نت اسکیپ در فولدر Cashe است در اپرا و موزیلا و نسخه های قدیمی تر اینترنت اکسپولرر در فولدر جدایی به نام کوکی است.

انواع مختلفی از کوکی ها وجود دارد و شما در نسخه های جدیدتر وب بروسر ها (Web Browsers) این امکان را دارید که انتخاب کنید کدام کوکی ها برروی کامپیوتر شما ذخیره شوند در صورتی که کوکی ها را کاملا غیر فعال کنید ممکن است بعضی سایت های اینترنتی را نتوانید ببیند و یا از بعضی امکانات مثل به یاد داشتن شناسه و رمز عبور شما در آن سایت محروم شوید و یا انتخاب هایی که داشتید مثل ساعت محلی و یا دمای هوای محلی و کلا از تنظیمات شخصی ای که در آن وب سایت انجام داده اید نتوانید استفاده کنید.

کوکی ها چگونه مورد استفاده قرار می گیرند؟

همانطوری که گفتیم کوکی یک فایل است که توسط یک وب سایت برای حفظ اطلاعات بر روی کامپیوتر شما قرار می گیرد یک کوکی می تواند شامل اطلاعاتی باشد که شما در آن سایت وارد کرده اید مانند ای میل – آدرس – شماره تلفن و سایر اطلاعات شخصی – همچنین کوکی ها می توانند صفحات و یا کارهایی را که در آن وب سایت انجام داده اید مثل تعداد کلیک لینک های بازدید شده و مدت بازدیدرا نیز ضبط کنند. این به سایت کمک می کند تا دفعه بعد که به آن سایت بازگشتید اطلاعات شما را به خاطر داشته باشد و از وارد کردن تکراری اطلاعات خودداری کنید نمونه بارز این مطلب لاگ این ماندن شما در آن سایت است و یا پیغام های Welcome Back و یا حفظ تنظیماتی که درآن سایت انجام داده این به عنوان مثال می توان به خصوصی کردن صفحه My MSN اشاره کرد. نکته ای را که باید به خاطر داشته باشید این است که هر وب سایت فقط می تواند از اطلاعاتی که شما وارد کرده اید استفاده کند نه بیشتر مثلا اگر ای میل خود را در آن سایت وارد نکرده اید آن وب سایت نمی تواند ای میل شما را به دست آورد و یا به سایر اطلاعات کامپیوتر شما دست یابد .

مورد دیگر اینکه وب سایت ها فقط می توانند کوکی هایی را که خود ایجاد کرده اند بخوانند و نمی توانند از سایر کوکی های موجود استفاده کنند. وقتی که از یک وب سایت برای بار دوم بازدید می کنید آن وب سایت به دنبال کوکی مربوط به خود می گرد و در صورت وجود از آن استفاده می کند.( البته باز هم با توجه به تنظیماتی که انجام داده اید )

 

انواع کوکی ها:

کوکی های پایا – دائمی (presistent Cookies):

این نوع کوکی ها به عنوان یک فایل بر روی کامپیوتر شما ذخیره می شوند و بعد از بستن مرورگر اینترنتی شما پاک نخواهند شد و همچنان باقی می مانند. این کوکی ها قابلیت به روز شدن توسط سایت ایجاد کننده خود را دارند همچنین سایت اجازه دسترسی مستقیم به این کوکی ها رو نیز دارد حدود 80 درصد کوکی های مورد استفاده از این نوع هستند.

کوکی های موقت (Temporary Cookies):

کوکی هایی هستند که بعد از بستن مرورگر اینترنتی شما و یا خروج از سایت استفاده کننده از کوکی پاک می شوند.

نوع دیگر کوکی های موقت کوکی های زمان دار هستند که زمانی برای کار دارند و بعد از آن اصطلاحا Expire می شوند و از کار می افتند ولی پاک نمی شوند و در صورت بازدید مجدد از سایت ممکن است به روز رسانی شوند و مجددا مورد استفاده قرار بگیرند.

 

کوکی های ناخوشایند؟(Un$$$isfactory cookies)

این کوکی ها اجازه دسترسی به اطلاعات خصوصی شما را برای استفاده دویاره بدون پرسیدن از شما دارند از این کوکی ها بیشتر در خرید های اینترنتی و سایت امن (SSL*) مورد استفاده قرار می گیرند.

مقایسه کوکی های متعلق به سایت اصلی (First Party) و کوکی های متعلق به سایت های دیگر (Third Party)

دوستان قبل از هر چیز اجازه بدین با دو مفهوم First & third party اشنا شویم این مفاهیم در حقیقت مفاهیم بیمه ای هستند :

First Party: عضو اصلی یک خانواده و یا شرکت صاحب حقوق و مزایای اصلی کسی که بیمه نامه اصلی را داراست (Policy Holder)

Second party : شرکت بیمه کننده

Third Party : هر شخص سومی غیر از این دو کلا بقیه افراد

 

و اما این مفاهیم در کوکی ها چه معنایی می دهند؟

First Party : کوکی هایی هستند که فقط اطلاعات آنها به سایت که توسط آنها ایجاد شده اند فرستاده می شود و کار آنها همانطور که اشاره شد یادآوری اطلاعات ماست.

Third Party : کوکی هایی هستند که اطلاعات را به چندین سایت مختلف غیر از آنچه بازدید می کنید می فرستند استفاده این کوکی ها معمولا تجاری است بدینگونه که شما از سایتی بازدید می کنید و آن سایت دارای بنرهای تجاری و تبلیغات از سایت دیگری (Third Party) می باشد در اینجاست که کوکی Third Party وارد عمل شده و اطلاعات شما را ثبت می کند به عنوان مثال صاحب تبلیغ با استفاده از این امکان می تواند ببیند که شما چه نوع تبلیغ هایی را بازدید می کنید و در کدام سایت ها. این نوع کوکی هم می توانند از نوع دائمی و هم موقت باشند. اصولا این نوع کوکی ها استاندارد نیستند و توسط مرورگرهای جدید بلوک می شوند. همچنین این کوکی ها ممکن است به هکر ها کمک کنند تا اطلاعات شخصی شما را بدست بیاورند.( برای جلوگیری از آخرین پچ های مرورگر خود استفاده کنید*) اصولا پیشنهاد می شود تا این کوکی ها را که هیچ استفاده مفیدی برای کاربر ندارند بلوک کنید.